Königskinder - Engelbert Humperdinck

Königskinder is een opera in drie bedrijven van Engelbert Humperdinck op een libretto van Elsa Bernstein – Porges die schreef onder het pseudoniem Ernst Rosmer.
De eerste opvoering had plaats op 23 januari 1897 in de Hofoper te Munchen.

HET VERHAAL

Eerste bedrijf
Er was eens een oude heks die diep in een donker woud leefde. Ze had een jong meisje betoverd dat over haar ganzen moest waken in het bos en dat haar toverkunsten moest leren. Het meisje echter verlangde naar zonlicht en gezelschap van andere mensen. De heks dwong het meisje om tegen haar wil een magisch brood te bakken, dat doodde wie ervan at. Het meisje werd zeer zwaarmoedig.
Als op een keer de heks het bos ingaat, verschijnt er een prins. Hij heeft het kasteel van zijn vader verlaten en reist incognito, vermomd als een eenvoudige jager op zoek naar avontuur. De prins wordt hals over kop verliefd op de ganzenhoedster, en is vastberaden haar tot zijn koningin te maken. Zij is ook zeer onder de indruk van de prins, maar vreest het verschil in afkomst. Als teken van liefde geeft de prins haar zijn kroon en vraagt haar om met hem mee te gaan. Zij is echter niet bij machte de betovering te verbreken die haar in het bos gevangen houdt.
De prins kan haar aarzeling maar niet begrijpen, wordt kwaad en gaat weg. Het meisje blijft radeloos achter.
Als de heks thuiskomt, verstopt het meisje de kroon, maar de heks merkt hoezeer het arme kind overstuur is. Het meisje bekent dat ze de prins heeft ontmoet, waarna de woedende toverkol haar opsluit. Weldra klinkt er in de verte een lied van de speelman. Hij is samen met de houthakker en de bezemmaker op weg naar de heks die hen zal vertellen wie de volgende koning wordt van de stad Hellabrunn.

De oude koning is al een hele tijd dood en de stedelingen willen een opvolger die hun rijkdom en overvloed waardig is. De heks voorspelt dat de eerste persoon, man of vrouw, die ‘s anderendaags de stad door de poorten binnentreedt nadat de klok het middaguur heeft geslagen, hun volgende koning zal worden. De bezemmaker en de houthakker gaan vrolijk weg. De speelman heeft echter het meisje ontdekt. Als zij hem vertelt over de prins, belooft hij haar te helpen die te zoeken met de bedoeling het paar naar Hellabrunn te leiden als koningspaar.

Woedend verspert de heks de weg en scheldt hen uit, zeggende dat de ouders van het meisje een moordenaar en de dochter van een beul waren en dat zij nooit koningin kan zijn. De speelman troost het meisje door te zeggen dat haar ouders door hun liefde en lijden koninklijke status hebben verworven en dat zij een waardige koningsdochter is. Het ganzenmeisje vergeet haar angsten en bidt dat ze de prins terugvindt. De betovering van het bos wordt hierdoor gebroken, het ganzenmeisje heeft zichzelf bevrijd van de heks en gaat op weg met de speelman.

Tweede bedrijf

Intussen is de prins toegekomen in Hellabrunn, waar de stedelingen de intrede van de nieuwe koning voorbereiden. De herbergiersdochter heeft ook een oogje op de prins die de nacht heeft doorgebracht in een varkensstal vermomd als bedelaar. Hij heeft het moeilijk met het charmeoffensief van het herbergiersdochter. Teleurgesteld over het verlies van het ganzenmeisje en onverschillig voor de herbergiersdochter, denkt hij erover  naar huis terug te keren. Maar de bloemenkrans die het ganzenmeisje hem heeft gegeven herinnert hem aan zijn opdracht in de stad: “Al ben ik geboren om koning te worden, ik moet eerst werken om koning te kunnen zijn” heeft hij ooit gezworen. Hij beslist om een jaar in Hellabrunn te blijven als varkenshoeder.

Als alle stedelingen bijeen zijn, bluft de houtsnijder dat op de middag een koning de stad zal binnen treden, een koning die voor iedereen het juiste zal doen. Hierop komt de prins naar voor en legt uit dat een echte koning niet zozeer hun rijkdom zal vermeerderen maar hen vooral tot fiere onderdanen zal maken. De stedelingen moeten hier niet van weten en jouwen hem uit.

Als dan bovendien de herbergiersdochter hem ervan beschuldigt zijn rekening niet betaald te hebben, ontstaat groot tumult.

De klok luidt het middaguur en de stadspoort wordt geopend. Het ganzenmeisje komt in het gezelschap van de speelman de stad binnen. Op haar hoofd draagt zij de kroon van de prins en zo stapt zij hem tegemoet. De prins begroet haar als zijn koningin. Eerst wordt er om gelachen in de stad, maar het gelach keert in woede en de stedelingen verjagen de bedelaar en het ganzenmeisje. Alleen het dochtertje van de bezemmaker huilt: zij beseft dat dit de koning en de koningin waren.

Derde bedrijf

Het is winter en de speelman woont in de hut van de heks, eenzaam en ziek. De heks werd door de inwoners van Hellabrunn op de brandstapel gezet. De houtsnijder en de bezemmaker, in het gezelschap van een grote groep kinderen, vinden de speelman in de hut en willen dat hij terugkomt naar de stad. Hij heeft echter gezworen daar nooit meer naar terug te keren. Wel belooft hij de kinderen mee op zoek te gaan naar het Koninklijke paar.

Nauwelijks zijn zij hun zoektocht begonnen, of de prins en het ganzenmeisje komen bij hen. Zij hebben de hele tijd rondgezworven zonder ergens onderdak te vinden. Hongerig en uitgeput komen ze bij de hut van de heks waar de houtsnijder en de bezemmaker zich aan het warmen zijn. De prins vraagt hen vergeefs om eten. Als hij zijn kroon aanbiedt, geven ze hem een stuk hard, droog brood dat ze in de hut hebben gevonden.Zowel de prins als het meisje eten van het brood, waarna zij zich prettig soezerig voelen en in slaap vallen. Het brood is helaas het vergiftigde brood van de heks, en beiden sterven in elkaars armen. Zo vindt de speelman hen. Met de hulp van de kinderen draagt hij het koningspaar naar hun graf.

Personages en rolverdeling
de Koningszoon – Peter Anders
het Ganzenmeisje – Käthe Möller-Siepermann
de Speelman – Dietrich Fischer-Dieskau
de Heks – Ilsa Imme-Stabisch
de Houthakker – Fritz Ollendorf
de Bezembinder – Walter Jenckel
zijn Dochter – Karl-Heinz Welbers
de Waard – Heiner Horner
zijn Dochter – Hanna Ludwig
de Kleermaker – Walter Kassek
het Stalmeisje – Marianne Schröder
de Raadsoudste – Heinrich Niljus
twee Torenwachters – Fritz Hallen, Matti Wegtinen
Kölner Rundfunkchor - Kinderchor - Kölner Rundfunk Symphonieorchester
Richard Kraus, Dirigent
opname 1952

Susannah - Carlisle Floyd

Susannah is een opera in twee bedrijven van de Amerikaanse componist Carlisle Floyd, die zowel het libretto als de muziek schreef, terwijl hij lid was van de piano faculteit van de Florida State University. De première vond plaats in de Florida State University, Tallahassee, Florida, op 24 februari 1955.

De opera werd in 1956 bekroond met de New York Music Critics Circle Award voor Beste Nieuwe Opera en werd verkozen om de Amerikaanse muziek en cultuur te vertegenwoordigen op de Wereldtentoonstelling van 1958 te Brussel. In 1999 kreeg het stuk een nieuwe première in de Metropolitan Opera met Renée Fleming in de titelrol.

Susannah is een van de meest uitgevoerde Amerikaanse opera’s. Er wordt gesuggereerd dat de opera werd geïnspireerd door het McCarthysme, een periode van intense angst voor het communisme in Amerika in de vroege jaren 1950. De opera bevat ook heel wat feministische thema’s die op het moment dat de opera geschreven werd nog niet op grote schaal waren verkend in de populaire cultuur. Floyd zei dat deze opera, net als zijn andere opera’s overigens, bedoeld was anders dan een traditionele opera te zijn.

De muziek wordt grotendeels gekenmerkt door Appalachian folk melodieën. De componist maakte ook gebruik van protestantse gezangen en toch ook van traditionele klassieke muziek.

Synopsis

Susannah is losjes gebaseerd op het apocriefe verhaal van Susannah en de ouderlingen. In New Hope Valley, Tennessee, wordt Susannah – een mooie en goed gemanierde jonge vrouw van bescheiden afkomst – geconfronteerd met de vijandigheid van haar kerkgemeenschap.

EERSTE BEDRIJF

De opera begint met een squaredans georganiseerd door de kerk(gemeenschap); enkele vrouwen, jaloers op Susannah’s schoonheid en kwaad omwille van de aandacht die zij daardoor van hun echtgenoten krijgt, roddelen over het meisje. Mevrouw McLean, één van hen, zegt dat je niet veel kan verwachten van iemand die werd opgevoed door haar dronken broer. Dominee Olin Blitch, die pas is toegekomen om de congregatie te leiden, vraagt aan Susannah om te dansen, ondanks de roddels. Later op de avond vertelt Susannah Little Bat, een van haar bewonderaars en zoon van Mrs. McLean en een ouderling van de kerk, over de dans. Little Bat vertrekt plots als Susannah’s broer terugkeert van de jacht.

De volgende ochtend baadt Susannah in alle onschuld naakt in de kreek nabij haar woonst: zij wordt ontdekt door de ouderlingen die op zoek zijn naar een plaats om een doopsel uit te voeren. Zij maskeren hun lust met verontwaardiging en vertellen de gemeenschap over haar verdorvenheid. Als Susannah ‘s avonds verschijnt op een kerkdiner, wordt zij weggestuurd. Zij begrijpt het niet. Little Bat legt uit dat het over haar baden gaat en dat hij moest verklaren dat hij door haar verleid werd.

TWEEDE BEDRIJF

Haar broer Sam vertelt dat zij een publieke bekentenis moet afleggen om absolutie te krijgen. Susannah zegt dat zij niets op te biechten heeft, en gaat naar de dienst waar Blitch predikt. Als zij naar voren wordt geroepen, rent zij weg. Zodra de dienst voorbij is, gaat Blitch naar Susannah’s huis en biedt aan om voor haar ziel te bidden. Als hij merkt dat haar broer er niet is, verkracht hij haar.

Blitch ontdekt de volgende dag dat Susannah nog maagd was. Hij gaat naar haar toe om vergiffenis te vragen. Hij smeekt om genade, maar zij weigert hem te vergeven. Als Susannah haar broer vertelt wat er is gebeurd, dreigt hij ermee Blitch te vermoorden en vertrekt naar het doopfeest met een jachtgeweer. De gemeente is ervan overtuigd dat Susannah haar broer tot moord heeft aangezet, en wil haar uit de vallei verjagen. Little Bat heeft haar echter gewaarschuwd en als de meute toekomt, wacht zij hen op met een geweer. De menigte druipt af. Zij verbreekt alle banden met de gemeenschap en haar wereld.

PERSONAGES EN ROLVERDELING
Susannah Polk – Cheryl Studer
Olin Blitch – Samuel Ramey
Sam Polk – Jerry Hadley
Little Bat McLean – Ken Chester
Elder McLean – Michael Druiett
Elder Gleaton – Steven Cole
Elder Hayes – Stuart Kale
Elder Ott – David Pittsinger
Mrs McLean – Anne Howells
Mrs Gleaton – Della Jones
Mrs Hayes – Jean Glennon
Mrs Ott – Elizabeth Laurence
Choeur et Orchestre de l’Opéra de Lyon
Kent Nagano

OPNAME
Opname onder de supervisie van de componist.
Opname Radio France in coproductie met Opéra de Lyon 1993 en Bavaria Musik Studios 1994
Virgin Classics 1994

Peter Paul Rubens: Susanna en de ouderlingen (1609)

Zaira - Vincenzo Bellini

Zaira is een tragedia lirica, een tragische opera in twee bedrijven van Vincenzo Bellini, naar een libretto van Felice Romani die zich baseerde op Zaire, een tragedie van Voltaire uit 1732. Het verhaal speelt zich af ten tijde van de kruistochten. 

De opera ging in première in het Nuovo Teatro Ducale in Parma op 16 mei 1829.

Synopsis

EERSTE BEDRIJF

Het eerste bedrijf begint in de harem van Orosmane en we maken onmiddellijk kennis met Orosmane's lieveling, Zaira. Zij zijn zo verliefd op elkaar, dat Orosmane haar ten huwelijk heeft gevraagd. Zij heeft direct "ja" gezegd, ook al weet zij dat zij als christen is geboren in Europa. Zij draagt trouwens nog altijd het kleine gouden kruisje dat zij als kind kreeg. Maar Zaira is al lange tijd wees, en Orosmane gaf haar een goede thuis.

Toch is niet iedereen in het paleis gelukkig met het komende huwelijk. Een van de vooraanstaande officieren, Corasmino, is vastbesloten het te stoppen. En Fatima, eveneens een christenvrouw, gebiedt Zaira haar geloof niet te verzaken.

Intussen krijgt Orosmane bezoek van een delegatie Franse ridders, geleid door Nerestano. Ze geraken erover akkoord dat tien Fransen uit de gevangenis van de sultan zullen vrijgelaten worden. 

De verliefde Orosmane is echter in een uitermate gulle bui, en biedt aan er honderd vrij te laten in plaats van tien. Twee moeten slechts achter blijven, de al wat oudere Franse prins Lusignano en Zaira, zijn toekomstige bruid.

Na wat aandringen is Orosmane ook bereid Lusignano vrij te laten. In een emotionele scene wordt de oude leider verenigd met zijn manschappen. Hij ontmoet ook Zaira. Het blijkt een grote familiereünie: Nerestano blijkt de zoon van Lusignano en aan het gouden kruisje herkent Lusignano zijn sedert lang gemiste dochter. Nerestano en Zaira zijn dus broer en zus.

De trouwplannen van Zaira werpen echter een donkere schaduw over hun hereniging. Bovendien is Orosmane niet geneigd Zaira te laten gaan. Hij beveelt haar terug te keren naar de harem, in afwachting van hun huwelijk. Als zij afscheid neemt van haar vader en broer, haalt haar liefde voor haar familie de bovenhand, en verklaart zij niet te zullen huwen met de sultan.

Deze intrieste scene wordt door Corasmino, die van enige afstand toekijkt, totaal verkeerd geïnterpreteerd. Hij leidt uit de innige omhelzingen af dat Zaira en Nerestano verliefd op elkaar zijn en neemt zich voor met deze kennis een wig te drijven tussen Zaira en Orosmane.

TWEEDE BEDRIJF

Als het tweede bedrijf begint, heeft Zaira nog niet tegen Orosmane gezegd dat ze niet meer met hem wil trouwen, maar zij vraagt hem de ceremonie uit te stellen in de hoop tijd te winnen om tot een oplossing te komen.

Intussen is haar vader Lusignano ernstig ziek geworden, en hij sterft. De Sultan geeft toestemming aan de Fransen om hun oude leider een christelijke begrafenis te geven. Orosmane verzwijgt voor Zaira dat haar vader dood is. Hun huwelijk is immers daags nadien gepland.

Corasmino zoekt nog steeds een manier om het huwelijk te vermijden en Nerestano is vastbesloten zijn zus mee naar Frankrijk te nemen. Corasmino weet een bericht van Nerestano aan Zaira te onderscheppen. Daarin vraagt hij haar 's nachts in een afgelegen deel van de tuin af te spreken. Corasmino speelt het bericht door aan de Sultan, die er onmiddellijk van overtuigd is dat Zaira hem heeft verraden. Hij geeft Corasmino opdracht de boodschap af te leveren, zodat ze Zaira en Nerestano samen kunnen betrappen. En zo gebeurt.

Zaira heeft intussen de dood van haar vader vernomen. Overmand door verdriet is ze nog beslister het huwelijk te ontwijken. Ze zal naar Nerestano gaan en trachten te ontsnappen.

De Sultan en Corasmino hebben zich verborgen opgesteld in de tuin en wachten de komst van Zaira en Nerestano af. Zij zweert haar liefde voor Orosmane af en wil terugkeren naar huis, naar Frankrijk. Stil proberen de twee weg te gaan. Maar Orosmane heeft alles gehoord, en is overtuigd dat zij en Nerestano geliefden zijn. Hij springt tevoorschijn uit zijn schuilplaats en steekt Zaira neer. Stervend zegt zij haar broer vaarwel, en Orosmane beseft zijn vergissing. Daarop slaat hij de hand aan zichzelf. Einde.

Personages en rolverdeling
Zaira: Katia Ricciarelli
Orosmane: Simone Alaimo
Corasmino: Ramon Vargas
Nerestano: Alexandra Papadjakou
Fatima: Silvana Silbano
Meledor: Roberto de Candia
Lusignano: Luigi Roni
Castiglione: Giovanni Palmieri

Orchestra e Coro del Teatro Massimo "Bellini"
Paolo Olmi, dirigent

Live opname september 1990
Nuova Era Records/Brilliant classics

Bellini op ca. 30 jarige leeftijd

Parsifal - Richard Wagner

Parsifal is de laatste opera van Richard Wagner, die er het libretto of, zoals hij het noemde, de Dichtung en de muziek voor schreef. Wagner noemde dit werk een Bühnenweihfestspiel, en bepaalde dat het uitsluitend in het Festspielhaus in Bayreuth mocht uitgevoerd worden. Het verhaal is min of meer gebaseerd op de roman in versvorm Parzival van Wolfram von Eschenbach (ca.1170 – 1220).

De première vond plaats op 26 juli 1882 in het Festspielhaus in Bayreuth, onder de directie van Hermann Levi, muzikaal directeur bij de Bayerische Staatsoper. Er waren zestien uitvoeringen in juli en augustus van dat jaar.

Voor de laatste uitvoering op 29 augustus, nam Richard Wagner zelf de dirigeerstok in handen om de overgangsscène en het tweede deel van het derde bedrijf zelf te dirigeren. Dit was de eerste en tegelijkertijd de laatste keer dat Wagner in Bayreuth dirigeerde. Na een stormachtig applaus bij het einde van de uitvoering bedankte Wagner met een korte dankbetuiging zijn publiek. Hij eindigde met de woorden ‘tot volgend jaar’, maar voor hem zou er geen volgend jaar meer zijn, hij stierf op 13 februari 1883.

Van Perceval naar Parsifal

Ver van de beschaafde wereld, in een bos in Wales, woont Perceval met zijn moeder. Die houdt haar zoon dom om te verhinderen dat hij ridder zou worden. Haar man en haar twee andere zoons hadden immers gekozen voor het ridderschap, en geen van hen heeft dat overleefd. Maar het lot laat zich niet dicteren. Op een dag ontmoet Perceval in het woud een groep ridders, en geïnspireerd door die ervaring besluit hij in hun voetspoor te treden en naar het hof van koning Arthur te trekken. Hij verlaat zijn moeder, die eerst probeert hem tegen te houden en, als dat niet lukt, drie adviezen meegeeft voor onderweg: hij moet alle vrouwen die hij op zijn weg ontmoet respecteren, hij moet omgaan met goede mannen en hij moet God blijven eren.

Zo begint Li contes del graal, het verhaal van de graal, een roman die Chrétien de Troyes ca. 1180 schreef in opdracht van Filips van den Elzas, graaf van Vlaanderen.

Perceval is een naïeveling zonder vorming, een boerenkinkel zeg maar. Hij begint zijn tocht naar het hof van koning Arthur zonder goed te beseffen wat hij in feite onderneemt. Onderweg begaat hij een reeks stommiteiten en lapt hij onwetend al de adviezen van zijn moeder aan zijn laars. Maar moedig is hij wel. De edele Gornemant leidt hem op in de wapenkunst en slaat hem tot ridder. Gornemant leert Perceval dat zwijgzaamheid een deugd is. Als hij langs de rivier een vissende koning ontmoet en vervolgens in diens burcht getuige is van een vreemde ceremonie waarin een bloedende lans en een door een jong meisje gedragen recipiënt, graal genoemd, centraal staan, stelt hij, Gornemants raad indachtig, geen vragen. Zonder iets wijzer te zijn geworden verlaat hij de graalburcht en begint aan een vijf jaar durende zwerftocht waarin hij ver van de beschaving afdwaalt, God en geloof vergeet, en zichzelf leert kennen.

Behalve van Perceval, geeft Chrétiens verhaal het relaas van de avonturen van nog een andere ridder. Gauvain (in het Nederlands Walewein) is de tegenpool van Perceval. Perceval is de dwaze kinkel die tot ridder wordt geslagen, Gauvain daarentegen is de gearriveerde ridder die in een onhoofse omgeving belandt. Maar net als Perceval, komt Gauvain tijdens zijn zwerftochten meer over zichzelf te weten. Hij belegert een kasteel om er zijn moeder en grootmoeder uit te bevrijden, maar bevrijdt ook zijn zuster, van wier bestaan hij tot dan niet op de hoogte was. In tegenstelling tot Perceval lukt het hem een "mysterieus kasteel" te veroveren, maar hij moet daar blijven, zodat de vreugde van overwinning kort is. 

Het verhaal focust vervolgens weer op Perceval, die een kluizenaar ontmoet die hem terugvoert tot het christelijk geloof, dat hij was gaan verwaarlozen. De kluizenaar vertelt hem ook het verhaal van de graal. Perceval beseft destijds een zware fout te hebben gemaakt door niets te vragen toen hij in de graalburcht was. Hij besluit zijn vergissing goed te maken en de graal weer te gaan zoeken. 

Chrétien pikt dan weer de draad op van Gauvains avonturen, met de belofte snel naar Perceval terug te keren. Maar hier stopt de roman. We blijven dus in het ongewisse over hoe het met Perceval en Gauvain afloopt. 

Frustrerend is dat. Zo dachten ook Chrétiens tijdgenoten erover, en diverse dichters gingen aan de slag om een vervolg te breien aan Li contes del graal. Wauchier de Denain, Gerbert de Montreuil en Manessier zorgden voor een Première, resp. Deuxième en Troisième Continuation. Er kwam een proloog, de Élucidation. In verschillende Europese talen zagen geheel nieuwe graalromans het levenslicht: een Welse Peredur, de Duitse Parzival van Wolfram von Eschenbach, een resem Franse romans – Perlesvaus, Didot Perceval, Mort Artu, de zogenaamde Vulgaatcyclus, enz. Er kwamen Engelse, Nederlandse, Scandinavische, Spaanse, Portugese, Italiaanse en zelfs Hebreeuwse romans waarin de graal en Arthur en zijn ridders in verschillende configuraties ten tonele worden gevoerd. In de 19de eeuw plaatste Lord Tennyson in zijn Idylls of the King het verhaal in een Victoriaans aandoende middeleeuwse context en Richard Wagner gaf zijn graalgeschiedenis Parsifal zowel christelijk-esoterische als boeddhistische toetsen. In de 20ste eeuw maakten de versie van Terence White (The Once and Future King), die vooral schatplichtig is aan de 15de-eeuwse Le Morte d’Arthur van Thomas Malory, en John Boormans film Excalibur, van het graalverhaal een meditatie over het menselijk tekort. Andere graalteksten en graalfilms plaatsen het verhaal in een occulte context (The Da Vinci Code, The Holy Blood and the Holy Grail, Indiana Jones and the Last Crusade...) of transponeren het naar het heden (The Fisher King). “La terre gaste”, het barre land van de Visserkoning, wordt bij T.S. Eliot The Waste Land, de moderne wereld met zijn uitzichtloosheid. In Monty Python and the Holy Grail is die moderne wereld vooral volstrekt absurd.

Bij Chrétien is de graal één of ander recipiënt: een schaal, een kelk – helemaal duidelijk is dat niet. Ook in de meeste vervolgen is dat zo, en vaak heeft de schaal vooral de kenmerken van de toverschalen en –ketels uit de Keltische mythologie. Dat heeft wetenschappers ertoe gebracht de graalgeschiedenis een Keltische oorsprong toe te dichten. Het graalverhaal zou dan mogelijk afgeleid zijn van een oud Keltisch ritueel, waarbij de koning symbolisch in het huwelijk trad met het land waarover hij heerste. Andere auteurs zien een zuiver christelijke origine. De graal is niet zomaar een kelk, maar wel die waarin Jozef van Arimatheia het bloed van de gekruisigde Jezus opving. Dat kostbare heilige reliek zou hij naar Engeland hebben gebracht, misschien wel naar Glastonbury. Stond de graalburcht op de Glastonbury Tor, in Somerset? Nogal wat Britse auteurs zullen dit volmondig beamen. Of is er een verband met het Heilig Bloed dat in Brugge wordt bewaard? Chrétiens opdrachtgever, Filips van den Elzas, was immers de zoon van Diederik, die als kruisvaarder naar Jeruzalem trok en het Brugse relikwie meebracht. Maar de graal is lang niet altijd een kelk. Voor Wolfram von Eschenbach is ze een edelsteen, afkomstig uit de kroon van de gevallen engel Lucifer. Wolframs verhaal situeert zich niet in een Britse omgeving, maar veeleer in een oosterse context, in het grensgebied van het geïslamiseerde middeleeuwse Spanje. Voor hedendaagse parahistorici als Michael Baigent, Henry Lincoln, Lawrence Gardner e tutti quanti, waaraan auteurs als Dan Brown schatplichtig zijn, is de graal niet zozeer het bloed dat Christus liet vloeien, maar de bloedlijn van Jezus van Nazareth. Bloedlijn, jawel, zoals in nageslacht. Dat zit zo. Jezus had een vrouw, Maria Magdalena, met wie hij kinderen had. Volgens sommigen stamden de Merovingische koningen af van Jezus en Magdalena. De graal is dan geen kelk of steen, maar de erfgenaam van de Franse kroon...

Niet alleen de graal zelf is belangrijk: het is vooral de zoektocht ernaar, de kweeste, waar het om gaat. De graalkweeste is een inwijding in het leven: doorheen een serie beproevingen, wordt de zoekende held gestript van alle illusies en valse schijn, en ontdekt hij de waarheid over zichzelf en over de wereld. Daarbij is het stellen van de juiste vragen op het juiste ogenblik essentieel, want dat veronderstelt inzicht en maturiteit. “Wie wordt er door de graal gevoed” is daarom een vraag die Pereceval slechts kan stellen nadat hij allerlei heeft doorgemaakt. Omwille van het initiatiekarakter van het verhaal, is wel geopperd dat de graalromans in feite geliterariseerde scenario’s zijn van een ridderwijding. Ze volgen in ieder geval het quasi universele patroon van de monomythe, die volgens Joseph Campbells The Hero with a Thousand Faces de ruggengraat vormt van ieder heldenverhaal. Maar je zou ook gewoon kunnen zeggen dat Li contes del graal en zijn epigonen Bildungsromans zijn, die de éducation sentimentale van een jonge man in de hoofse context van de christelijke Middeleeuwen in symbolische en gestileerde vorm beschrijven. 

Richard Wagner las de Parzival van Wolfram von Eschenbach toen hij in 1845 in Marienbad verbleef voor een kuur. Twaalf jaar later begon hij aan een eerste concept, naar eigen zeggen geïnspireerd door de lentezon op Goede Vrijdag in de mooie tuin van het huis dat hem in Zürich ter beschikking was gesteld door Otto Wesendonck. (In 1857 viel Goede Vrijdag op 10 april, terwijl de Wagners pas op 28 april in het huis introkken: helemaal kloppen doet het verhaal dus niet. Een kniesoor die daarom maalt, evenwel.)

In 1865 werkte Wagner even aan het project dat de Parsifal zou worden, maar hij liet het weer ongemoeid tot januari 1877, toen hij aan het libretto begon te schrijven. In april was de eerste versie van de tekst klaar en in augustus begon hij de grote muzikale lijnen van het eerste bedrijf te componeren. Hij werkte bedrijf na bedrijf af in 1877 tot 1879 en bleef nog aan de partituur sleutelen tot januari 1882. 

Op 26 juli 1882 ging het Bühnenweihfestspiel in première in Bayreuth, gedirigeerd door Hermann Levi.

Synopsis

Eerste bedrijf: bij het slot Monsalvat in de Spaanse Pyreneeën

Monsalvat is de burcht van de graalridders. Gurnemanz, een van de oudere graalridders, wekt twee jonge schildwachten die ingedommeld waren tijdens de wacht. Twee andere graalridders vervoegen het gezelschap en vertellen Gurnemanz dat koning Amfortas een slechte nacht heeft doorgemaakt; ze gaan naar het nabijgelegen meer om het bad van de koning voor te bereiden. Op dat moment stort Kundry zich op de scène met een geneeskrachtige balsem die ze in Arabië is gaan zoeken. Amfortas wordt opgevoerd en beschrijft zijn ondraaglijke pijnen. De verlossing lijkt echter nabij. Als de koning naar zijn bad wordt gebracht beginnen de jonge knapen Kundry te plagen. Gurnemanz verdedigt haar. 

Uit zijn mond krijgen we een stukje voorgeschiedenis. Hij vertelt het verhaal van Amfortas. Die werd verleid door een vrouw en liet daardoor de heilige speer uit zijn handen glippen. Tovenaar Klingsor zag zijn kans schoon de speer te grijpen en Amfortas een wonde in de zijde toe te brengen. Titurel, de vader van Amfortas, heeft de burcht gebouwd en de broederschap opgericht. Klingsor wou ook toetreden tot de broederschap maar werd geweigerd omdat hij wellustig was. Om kuis te worden heeft Klingsor zichzelf gecastreerd, maar Titurel vindt hem weerzinwekkend en weigert Klingsor opnieuw. Deze laatste zweert wraak te zullen nemen en vroeg of laat de speer en de graal te bemachtigen en de graalridders in het verderf te storten. De lange monoloog van Gurnemanz eindigt met de profetie die in de burcht op de muur verscheen dat Amfortas en de graalgemeenschap zullen gered worden door een ‘reine dwaas’. 

Bij het meer waar de koning zijn bad nam, is intussen opschudding ontstaan. Een jongeman heeft een zwaan doodgeschoten met zijn boog. Parsifal, de jongeman in kwestie, krijgt van Gurnemanz duchtig onder zijn voeten, waarna Parsifal, die zich bewust wordt van zijn zinloze daad, zijn boog in stukken breekt. Als Gurnemanz Parsifal probeert te ondervragen over zijn afkomst, kan die op geen enkele vraag antwoord geven. Hij weet niet eens zijn eigen naam. Die van zijn moeder kan hij wél geven: Herzeleide. Kundry kent de herkomst van Parsifal blijkbaar wel. Ze vertelt ook dat zijn moeder gestorven is. Een ontredderde Parsifal valt haar aan maar wordt door Gurnemanz tot de orde geroepen. 

Gurnemanz vermoedt dat Parsifal de reine dwaas zou kunnen zijn die de profetie voorspelde en besluit om hem mee te nemen naar de Graalburcht waar Amfortas de graal aan de verzamelde ridders zal tonen. Alle ridders en knapen zijn samen in de grote zaal van het kasteel. Titurel maant zijn zoon aan om de graal te tonen, maar Amfortas weigert en barst uit in een jammerklacht over zijn lijden. Uiteindelijk zegent hij toch de verzamelde ridders met de graal. Aan het einde van de plechtigheid stuurt Gurnemanz Parsifal weg omdat hij ervan overtuigd is dat die niets begrepen heeft van wat hij heeft gezien. Hemelse stemmen herhalen de profetie.

Tweede Bedrijf: in het toverslot van Klingsor 

Klingsor spreekt een bezwering uit om Kundry op te roepen. In het gesprek dat volgt tussen Kundry en Klingsor, vertelt Klingsor het verhaal van de verleiding van Amfortas door Kundry. Kundry krijgt nu de opdracht om Parsifal te verleiden. Hij is Klingsors gevaarlijkste vijand, omdat hij beschermd wordt door het schild van de onwetendheid, der Torheit Schild in de originele tekst. Kundry weigert aanvankelijk maar ze wordt door Klingsor gedwongen. Ze is in zijn macht omdat hij de enige man is die ze nooit kon verleiden, hij heeft immers zichzelf ontmand. Dan roept Klingsor zijn wachters op, allemaal gewezen graalridders die in zijn macht kwamen nadat ze verleid werden door Kundry of de bloemenmeisjes. 

De wachters zijn geen partij voor Parsifal en hij bereikt de tovertuin waar hij wordt opgewacht door de bloemenmeisjes. Het zijn bloemen die door Klingsor zijn omgetoverd in beeldschone, jonge verleidelijke vrouwen. De bloemenmeisjes proberen Parsifal te verleiden, maar dan beginnen ze te ruziën  over wie de mooiste is. Als Parsifal wil weggaan, verschijnt Kundry in de gedaante van een bovenaards mooie vrouw. Zij roept Parsifal bij zijn naam. De bloemenmeisjes verdwijnen en Parsifal blijft als betoverd staan. Kundry probeert zijn vertrouwen te winnen en vertelt hem het verhaal van de dood van zijn vader Gamuret en het verdriet van zijn moeder. Ze legt ook uit waarom Herzeleide zich met haar zoontje in het bos terugtrok om hem ver van alle wapengeweld op te voeden en ze vervolgt haar verhaal met het grote verdriet dat Parsifal zijn moeder heeft aangedaan door van haar weg te gaan. Dat verdriet leidde tot haar dood. 

Links Hermann Winkelmann als Parsifal,
rechts Amalie Friedrich-Materna als Kundry in 1882

Parsifal vervloekt zijn domheid en verwijt zich dat hij zijn moeder vergeten is. Kundry brengt hem de laatste groet van zijn moeder over: een innige kus. Hierdoor wijkt de dwaasheid of de onschuld. Meteen beseft Parsifal dat hij ook de klacht van Amfortas niet heeft begrepen. Meer nog, het was eigenlijk de heiland zelf die hem vroeg zijn heilig bloed te verlossen uit de zondige handen van Amfortas. Als Kundry blijft aandringen, beseft Parsifal dat zij het was die Amfortas verleidde. Hij stoot haar weg. Kundry vertelt dan aan Parsifal dat zij vervloekt is om eeuwig rond te zwerven omdat ze met de lijdende Christus gelachen had. Parsifal biedt haar verlossing van die vloek aan als ze hem naar de graalburcht brengt, maar Kundry vervloekt hem en schreeuwt dat hij nooit de weg zal vinden. Woedend loopt ze weg terwijl ze Klingsor om hulp roept. 

Klingsor verschijnt op de burchtmuur met de heilige speer en tracht Parsifal te treffen. De speer blijft echter boven Parsifals hoofd zweven. Parsifal grijpt vervolgens de speer en maakt er een kruisteken mee. Klingsor en zijn burcht worden daarop door de aarde opgeslokt. De tuin verdort.

Derde bedrijf: Monsalvat, enkele jaren later, in de lente

Het eerste tafereel speelt bij een hut aan een bron in het graalgebied waar Gurnemanz, heel erg verouderd, leeft als kluizenaar.  Hij hoort iemand kreunen en steunen in het struikgewas en ontdekt Kundry die zo goed als dood tussen de struiken bij de bron ligt. Op dat ogenblik komt een geharnaste ridder met een speer naderbij. Gurnemanz berispt de ridder: op Goede Vrijdag hoort hij geen wapens te dragen. Als de ridder zijn helm afneemt en de speer in de grond plant, herkent Gurnemanz Parsifal en de heilige speer. Parsifal herkent op zijn beurt Gurnemanz. Parsifal verhaalt dan van zijn omzwervingen en zijn zoektocht naar de graalburcht. Gurnemanz vertelt op zijn beurt hoe het riddergenootschap in verval geraakte omdat Amfortas, na het eerste bezoek van Parsifal, weigert de graaldienst te vervullen om zo zijn einde te bespoedigen. Titurel is inmiddels gestorven.

Metropolitan NY 2006

Parsifal is de wanhoop nabij omdat hij heeft gefaald, maar Gurnemanz troost hem en zegt dat hij diezelfde dag nog het ambt van Amfortas moet overnemen. Hij wordt aan de heilige bron gebracht en Kundry wast zijn voeten, zalft ze en droogt ze met haar lange haren. Ondertussen besprenkelt Gurnemanz zijn hoofd en zalft Parsifal tot koning. Zijn eerste taak als koning is het dopen van Kundry om ze van haar vloek te verlossen. Parsifal is verbaasd over de schoonheid en vredigheid van de natuur, waarop Gurnemanz hem uitlegt dat het Goede Vrijdag is, de dag waarop de natuur zich op zijn mooist tooit. Hierna wordt Parsifal door Gurnemanz en Kundry naar de graalburcht gebracht.

In de burchtzaal zijn de ridders verzameld rond de lijkbaar van Titurel en het ziekbed van Amfortas. Op een altaar voor Amfortas staat de bedekte graal. De ridders eisen dat Amfortas de graal onthult, maar die weigert de graaldienst te verrichten.  Op dat moment komt Parsifal binnen. Hij raakt met de punt van de speer de zijde van Amfortas aan om diens wonde te genezen. Daarop onthult Parsifal de graal. Gurnemanz en Amfortas knielen voor hem, terwijl Kundry, haar blik op de graal gericht, levenloos neervalt.

De affiche van 1882

Personages en rolverdeling

Parsifal: James King

Kundry: Gwyneth Jones

Gurnemanz: Franz Crass

Amfortas: Thomas Stewart

Klingsor: Donald Mc.Intyre

Titurel: Karl Ridderbusch

Graalridders: Hermin Esser en Bengt Rundgren

Knapen: Elisabeth Schwarzenberg, Sieglinde Wagner, Dieter Selmbeck en Heinz Zednik

Bloemenmeisjes: Hannelre Bode, Margarita Kyriaki, Inger Paustian, Dorothea Siebert, Wendy Fine en Sieglinde Wagner

De stem van een alt: Marga Höffgen

Koor en orkest van de Bayreuther Festspiele o.l.v. Pierre Boulez

opname 1971 - Deutsche Grammophon

Libuše - Bedřich Smetana

Libuše is een Feestopera in 3 bedrijven van Bedřich Smetana. Het libretto werd in het Duits geschreven door Josef Wenzig en naar het Tsjechisch vertaald door Ervin Špindler. De première vond plaats in Praag op 11 juni 1881.

Synopsis

Eerste bedrijf

De broers Chrudoš en Štáhlav kibbelen over het landgoed van hun vader met als scheidsrechter koningin Libuše. De Tsjechische wet schrijft of co-beheer of een gelijke verdeling van het land voor. Chrudoš, de oudste zoon beroept zich op de Duitse wet, waarbij het eerstgeboorterecht geldt: de oudste erft de volledige eigendom. Libuše opteert voor gelijke verdeling, tot grote woede van Chrudoš, die vertrekt. Omdat een aantal mannelijke onderdanen waaronder Chrudoš het moeilijk heeft met een vrouw als heerser, vraagt Libuše aan haar onderdanen voor haar een echtgenoot te kiezen. Zij vinden dat zij zelf haar keuze moet maken en dan blijkt dat haar voorkeur gaat naar de boer Přemysl. Het eerste bedrijf eindigt met de uitingen van ongerustheid van de onderdanen over Chrudoš die wel eens onenigheid zou kunnen zaaien.

Libuse en Přemysl

Tweede bedrijf

In het tweede bedrijf komen we te weten wat Chrudoš’ op de lever ligt: hij houdt van Krasava, en zij van hem maar zij acht hem niet bepaald de grootste romanticus. Om hem een beetje aan te wakkeren veinst zij interesse in Štáhlav, om hem jaloers te maken. Lutobor, de vader van Krasava, vraagt haar de twistende broers te verzoenen. Krasava daagt vervolgens Chrudoš uit om haar ofwel vergiffenis te schenken en te omhelzen, ofwel haar te doden met zijn zwaard. Alles wordt vergeven en vergeten en de broers verzoenen zich met elkaar.

Přemysl overschouwt de oogst van zijn land. Een Koninklijke escorte arriveert om hem naar Koningin Libuše te voeren voor het huwelijk.

Derde bedrijf

Het dubbele huwelijk van Libuše en Přemysl en van Krasava en Chrudoš wordt gevierd. Přemysl zorgt ervoor dat Chrudoš zonder gezichtsverlies zich kan verontschuldigen bij de koningin. Koningin Libuše voorspelt in een profetische trance een grootse toekomst voor de Tsjechische natie.

Personages en rolverdeling

Libuše, Boheemse prinses: Eva Urbanová

Přemysl van Stadice: Vratislav Kříź

Chrudoš: Ludek Vele

Štáhlav: Jan Markvart

Lutobor: Miloslav Podskalský

Radovan: Pavel Červinka

Krasava: Helena KaupováRadmila: Miroslava Volková

Vier oogsters: Jana Jonášová, Jitka Soběhartová, Marie Veselá, Miroslav Švejda

Ouderen, hoofden en edellieden, dienstmaagden van Libuše, Přemysls gevolg, het volk.

Koor en orkest van het Nationaal Theater van Praag

Koorleider Milan Malý

Dirigent Oliver Dohnány

opname Supraphon 1995

Libuse voorspelt de glorie van Praag

Xerxes - George Frideric Händel

Xerxes is een opera in drie bedrijven van George Frideric Händel. Het libretto van een onbekend auteur is gebaseerd op een ander libretto van Silvio Stampiglia dat dan weer steunt op een tekst van Nicolo Minato. De première vond plaats in Londen op 15 april 1738.

Xerxes, inderdaad met "X". Want wij brengen u niet de oorspronkelijke Italiaanse versie, "Serse", maar wel de Duitse vertaling met de legendarische, veel te jong gestorven, Fritz Wunderlich in de titelrol. En u zult merken dat de opera door de taal een heel andere klank krijgt.

Anders dan bij de meeste uitvoeringen is dat de rol van Xerxes wordt gezongen door een tenor. In de tijd van Händel vertolkte een castraat die, maar vandaag is die partij doorgaans voor een mezzo-sopraan, een contralto of een contratenor. 

Xerxes is de enige komische opera van Händel. 

Synopsis

Toen Händel de tekst van Serse als boek liet publiceren, vatte hij zelf het verhaal als volgt samen: "De handeling van deze opera is zo banaal dat we de lezer er niet mee willen vervelen. Het gaat over de zwakheden en de stoutmoedigheid van Xerxes, die verliefd wordt op een plataan en een brug laat bouwen om Azië met Europa te verbinden. De rest is verzonnen."

De handeling speelt in het jaar 480 voor onze tijdrekening, in het rijk der Perzen, bij Abydos aan de oostzijde van de Hellespont. Het is een liefdesverhaal vol ingewikkelde wendingen. 

Eerste bedrijf

Tijdens het bezingen van zijn adoratie voor een plataan, kijkt koning Xerxes op en ziet Romilda, de dochter van zijn vazal Ariodate. Hals over kop wordt hij verliefd en neemt zich voor met haar te trouwen. Hierbij wil hij zijn broer Arsamenes inschakelen maar die weigert. Want Arsamenes is zelf verliefd op Romilda en zij op hem. Arsamenes waarschuwt zijn lief voor Xerxes en zij belooft standvastig te blijven. De tortelduifjes worden in hun conversatie gestoord door Romilda's zuster, Atalanta. Ook zij wil Arsamenes aan de haak slaan en hoopt vurig dat Xerxes Romilda tot vrouw neemt, zodat zij vrij spel heeft met diens broer. Het duurt niet lang of Xerxes heeft de situatie tussen Arsamenes en Romilda door, en dus verbant hij zijn broer uit het paleis. Het afscheid van de geliefden is hartverscheurend maar wordt door Xerxes met een triomfantelijk lachje weggewuifd. 

Xerxes blijft aandringen bij Romilda, maar zij weerstaat elk offensief. Een soldaat heeft het hele tafereel gadegeslagen: in feite is het Amastris, de verloofde van Xerxes die zich heeft vermomd.

Ariodates, de bevelhebber van Xerxes en vader van Romilda en Atalanta, is met zijn leger na een succesvolle veldtocht teruggekeerd. Xerxes bedankt Ariodates door te beloven dat Romilda met een vorst zal huwen, 'van gelijke stand als Xerxes en uit hetzelfde geslacht'.

Als Xerxes opnieuw alleen is, of althans alleen meent te zijn, spreekt hij de hoop uit, dat de liefdesgoden hem nu nog gunstig gezind zullen zijn. Amastris heeft alles gehoord en denkt aanvankelijk dat Xerxes haar daarmee bedoelt. Volgt de ontnuchtering als Xerxes zichzelf luidop afvraagd hoe hij Amastris en haar vader aan het verstand moet brengen dat hij een andere geliefde heeft. Wroeging is hem totaal vreemd. Hij voelt zich boven plicht en moraal verheven want "Koninklijke waardigheid is geen rekenschap verschuldigd."

De wat onhandige knecht van Arsamenes moet van zijn baas een brief naar Romilda brengen. Arsamenes heeft inmiddels het paleis verlaten. De tedere aria die hij brengt, staat in schril contrast met de woeste opkomst van Amastris die zweert zich te zullen wreken op Xerxes.

De zussen Romilda en Atalanta verdiepen zich in boeken over planten. Langs haar neus weg, adviseert Atalanta haar zus Romilda te luisteren naar Xerxes omdat Arsamenes toch van iemand anders houdt. Uiteraard neemt zij een loopje met de waarheid om zelf Arsamenes te kunnen inpalmen. Romilda heeft haar zus door en waarschuwt voor zelfbedrog.

Tweede bedrijf

Elviro, vermomd als bloemenjongen, ontmoet Amastris en vertelt haar over de conflicten tussen Xerxes en Arsamenes en Romilda en Atalanta. Amastris kookt van woede. 

Atalanta kan Elviro de brief die bestemd was voor Romilda ontfrutselen en vertrouwt hem toe dat Xerxes van Romilda houdt en deze Arsamenes al lang vergeten is. 

Terwijl ze stiekem de brief leest, is Xerxes erbij gekomen. Atalanta zegt dat de brief aan haar is gericht. Romilda zou van Arsamenes houden, maar die zou om de lieve vrede tussen beide zussen te bewaren maar doen alsof. 

Xerxes is in de wolken en gaat onmiddellijk akkoord met een huwelijk tussen Arsamenes en Atalanta.

Daarop laat Xerxes de brief aan Romilda zien, die volgens hem voor Atalanta zou bedoeld zijn. Tot zijn verbazing blijft Romilda vasthouden aan haar liefde. Hij is razend.

Alleen op de scène geeft Romilda echter toe dat zij wel degelijk aan Arsamenes' trouw begint te twijfelen.

Ten onrechte uiteraard. Intussen moet Amastris zich erbij neerleggen dat ze werkelijk in de steek is gelaten. Ze wil zich op haar zwaard storten, maar Elviro houdt haar tegen.

Arsamenes hoopt op een antwoord van Romilda, maar krijgt een teleurstellend antwoord van Elviro: Romilda houdt van Xerxes.

Xerxes wil met behulp van een pontonbrug de Hellespont oversteken en Griekenland binnenvallen. Als hij de brug inwijdt, wordt hij luidkeels geloofd door het koor.

Voor de brug treft Xerxes zijn broer en zegt hem dat hij hem toestemming geeft te trouwen met de vrouw van wie hij houdt, waarbij hij uiteraard doelt op Atalanta. Arsamenes verlangt enkel naar Romilda en rent weg. Xerxes maakt Atalanta daarop duidelijk dat Arsamenes géén partij is voor haar. Zij is diepbedroefd.

Elviro waggelt stomdronken het toneel op. Hij bewondert de brug over de Hellespont, maar dan begint het te stormen en de brug stort in.

In een duet beklagen Xerxes en Amastris - nog steeds gekleed als soldaat - zichzelf omwille van het liefdesleed dat zij lijden. Xerxes lijkt daarbij oprecht van Romilda te houden. 

Opnieuw dringt hij bij haar aan op een ja-woord, maar dan bemoeit Amastris zich met de zaak en drukt Romilda op het hart zich niet te laten dwingen. Als Xerxes zijn wachten beveelt de 'soldaat' te verwijderen, trekt Amastris haar wapen. Xerxes verlaat kwaad het toneel en Romilda verhindert dat Amastris wordt gevangen genomen.

Derde bedrijf

Arsamenes en Romilda beschuldigen elkaar van ontrouw, maar uiteindelijk neemt Atalanta de schuld voor alle misverstanden op zich. De geliefden vallen in elkaars' armen en zelfs Atalanta is ervan overtuigd dat ze ooit wel een man zal vinden.

Xerxes weet echter van geen ophouden. Twee soldaten nemen Romilda vast en met geweld dwingt hij zo Romilda voor hem te kiezen: ze zal met hem trouwen als haar vader ermee instemt. Xerxes heeft zijn overwinning.

Dit zorgt opnieuw voor spanning tussen Arsamenes en Romilda, want hij gelooft niet dat zij onder dwang heeft toegegeven. Zijn hart is gebroken.

Uiteraard is Xerxes niet van plan Ariodates om zijn zegen te vragen. Hij vertelt de generaal zegezeker dat Romilda met een koninklijke man zal huwen, en de generaal, die denkt zijn dochter aan Arsamenes te mogen geven, is opgetogen. Xerxes kan zich niet snel genoeg terug naar Romilda reppen, maar opnieuw wijst zij hem af.

De koning wil weten of zij en Arsamenes ooit intiem zijn geweest, en als Romilda toegeeft dat ze hebben gekust, geeft de verbolgen Xerxes zijn wacht het bevel Arsamenes te doden. Romilda smeekt Amastris om Arsamenes te waarschuwen. Als tegenprestatie vraagt Amastris aan Romilda om een brief aan Xerxes te overhandigen.

Arsamenes ziet hierin een poging van Romilda om hem uit de weg te werken. Een hevige ruzie volgt.

In de daarop volgende scene maakt Ariodates zich op voor het huwelijk van zijn dochter. Met wie zij trouwt, is dan nog altijd niet duidelijk. De geliefden komen heftig discussiërend langs, maar de stemming slaat snel om als ze merken dat Ariodates hen wil trouwen en dan nog op aandringen van Xerxes, zoals hij verkeerdelijk denkt. Hun ja-woord is snel uitgewisseld.

Xerxes vindt inmiddels dat hij Ariodates nu maar eens klaar en duidelijk moet zeggen dat hij Romilda als vrouw wil hebben, maar verneemt dan van de generaal dat Romilda al met Arsemenes is getrouwd.

Dan brengt een page de brief van Amastris, die Romilda heeft laten bezorgen. Hij staat vol verwijten en liefdesverklaringen, en is met 'Amastris' ondertekend.

Dat is werkelijk teveel. Xerxes roept de furiën aan. Als dan ook Arsamenes en Romilda hem nog komen bedanken, geeft hij Arsamenes het bevel Romilda te doden. Arsamenes antwoordt dat hij nog liever het hart van de koning zelf zou doorboren dan dat van zijn vrouw.

Dan treedt Amastris in haar vermomming als soldaat naar voren en vraagt hem haar toestemming te geven het hart te doorboren van degene die haar liefde heeft beantwoord met verraad.

Xerxes stemt toe, Amastris neemt haar zwaard en richt dat op zijn borst. Vervolgens onthult zij haar ware identiteit. Berouwvol is Xerxes bereid te sterven, maar Amastris steekt niet toe. Beschaamd vraagt Xerxes allen om hem te vergeven, en met een loflied op de liefde, valt het doek.

Personages en rolverdeling

Xerxes - Fritz Wunderlich

Arsamenes - Nan Pöld

Amastris - Herta Töpper

Romilda - Jean Cook

Atalanta - Ingeborg Hallstein

Ariodates - Karl Christian Kohn

Elviro - Max Proebstl

Chor und Sinfonie-Orchester des Bayerischen Rundfunks o.l.v. Rafael Kubelik

Live opname Residenz Theater München 1962

Verona (Disctronics)

The Queen of Cornwall - Rutland Boughton

The queen of Cornwall is een opera in twee bedrijven van Rutland Boughton naar een toneelstuk van Thomas Hardy.

De première vond plaats op  21 augustus 1924 tijdens het Glastonbury Festival.

Synopsis

Eerste bedrijf

Isolde, Koningin van Cornwall, keert na een zeereis terug naar Tintagel Castle en arriveert er net voor haar echtgenoot  Mark. Ze ontkent dat ze Sir Tristram, haar geliefde, in Bretagne heeft gezien, maar de koning vertrouwt de zaak niet. Hij gelooft evenmin haar bewering dat Tristram dood is. Isolde is wel degelijk in Bretagne geweest, maar ze heeft daar van Isolde met de Witte Handen, de echtgenote van Tristram, vernomen dat hij aan zijn verwondingen overleden is.

Geleidelijk beseft Koningin Isolde dat  Mark het wel eens bij het rechte eind zou kunnen hebben en dat  Isolde van Bretagne haar misschien wel misleid heeft. Als bevestiging hiervan weerklinkt de stem van Tristram van achter het podium. Als hij binnen komt, vallen de geliefden in elkaars armen.

Terwijl ze hun liefde bezingen klinkt in de achtergrond  het geslemp van koning Mark en zijn ridders.

Tweede bedrijf

De wachter kondigt een schip aan dat  de baai binnenvaart, en koningin Isolde gaat op zoek naar wie in het schip zit. Het koor onthult dat Isolde van Bretagne aan boord is. Onmiddellijk wordt zij geconfronteerd met haar echtgenoot. Zij smeekt hem om met haar terug te keren naar Bretagne, maar hij weigert. Isolde van Cornwall en Bragwain luisteren hun gekibbel af.

Op een gegeven moment kan Isolde van Cornwall het niet langer aanzien en zij komt  zich met de zaak bemoeien. De Bretoense koningin valt flauw en wordt naar buiten gedragen. Vervolgens maakt Tristram ruzie met zijn geliefde. Hij tracht haar te bedaren, maar dat lukt niet. Een dame verschijnt op het toneel. Trouw aan Tristram heeft zij een brief geopend die koning Mark aan koning Arthur heeft gericht en waarin hij zweert wraak te zullen nemen op Sir Tristram. Hij zegt dat ze de brief opnieuw moet verzegelen en hij stuurt haar verder . Hij verkiest zijn lot te ondergaan. Koning Mark bespiedt de geliefden. Een droevig lied volgt. Dan komt Koning Mark  tevoorschijn en hij steekt Tristram in de rug.  Isolde weet hem zijn dolk afhandig te maken en steekt Mark neer.

Volledig buiten haar zinnen rent zij buiten waarna de wachter en Bragwain haar zelfmoordende sprong van de klippen in de zee komen rapporteren. Isolde met de Witte Handen komt op. Zij was ooggetuige van de dood van de koningin. Als zij het dode lichaam van haar echtgenoot ziet, zingt zij een klaagzang om vervolgens neer te vallen op het dode lichaam. Zij wordt weggebracht en Andret  geeft de wachter opdracht het lichaam van Tristram in zee te werpen. Het lijk van Koning Mark wordt opgebaard, terwijl het koor een woordeloos klaaglied zingt.

Het stuk eindigt met het gezang van de geesten van Tristram en Isolde en het koor over de eeuwige liefde van het paar.

Personages en rolverdeling

Wachter : Philip Tebb

Bragwain : Patricia Orr

Koning Mark : Neal Davies

Koningin Isolde : Heather Shipp

Sir Andret : Peter Wilman

Sir Tristram : Jacques Imbrailo

Isolde van Bretagne : Joan Rodgers CBE

Dame : Elizabeth Weisberg

New London Orchestra
Members of The London Chorus

dirigent: Ronald Corp

Wereldpremière opname 2010 - Dutton Epoch